Update article.md

бетті парақшаға өзгердім
сценарийларды скрипттерге өзгердім

Author: kenzhemir

1-js/01-getting-started/1-intro/article.md

@@ -4,11 +4,11 @@ JavaScript-тің ерекшелігі неде, онымен не нәрсег
 
 ## JavaScript дегеніміз не?
 
-*JavaScript* бастапқыда "веб-беттерді жандандыру" үшін жасалған.
+*JavaScript* бастапқыда "веб-парақшаларды жандандыру" үшін жасалған.
 
-Бұл тілдегі бағдарламалар *скрипттер* деп аталады. Оларды веб-беттің HTML-iне енгізуге болады және олар бет жүктелген кезде автоматты түрде іске қосылады.
+Бұл тілдегі бағдарламалар *скрипттер* деп аталады. Оларды веб-парақшаның HTML-iне енгізуге болады және олар парақша жүктелген кезде автоматты түрде іске қосылады.
 
-Сценарийлер қарапайым мәтін түрінде беріледі және орындалады. Орындалу үшін оларға арнайы дайындық пен компиляция қажет емес.
+Скрипттер қарапайым мәтін түрінде беріледі және орындалады. Орындалу үшін оларға арнайы дайындық пен компиляция қажет емес.
 
 Бұл тұрғыда JavaScript [Java](https://kk.wikipedia.org/wiki/Java_(бағдарламалау_тілі)) деп аталатын басқа тілден айтарлықтай ерекшеленеді.
 
@@ -19,7 +19,7 @@ JavaScript енді құрылып жатқанда "LiveScript" деп атал
 ```
 
 Бүгінгі күні JavaScript браузерде ғана емес, сонымен қатар серверде де, [JavaScript қозғалтқышы](https://en.wikipedia.org/wiki/JavaScript_engine) деп аталатын арнайы бағдарламасы бар кез келген құрылғыда да орындала алады.
-
+``
 Браузердің өзінің қозғалтқышы бар, оны кейде «JavaScript виртуалды машинасы» деп атайды.
 
 Әр түрлі қозғалтқыштарда әр түрлі «код атаулары» бар. Мысалы:
@@ -38,7 +38,7 @@ JavaScript енді құрылып жатқанда "LiveScript" деп атал
 2. Содан кейін ол скриптті машиналық тіліне түрлендіреді ("компиляциялайды").
 3. Осыдан кейін машина коды іске қосылады және өте жылдам жұмыс істейді.
 
-Қозғалтқыш процестің әр кезеңінде оңтайландыруды қолданады. Ол тіпті құрастырылған сценарийді жұмыс кезінде бақылайды, ол арқылы өтетін деректерді талдайды және осы білімге сүйене отырып, машиналық кодын одан әрі оңтайландырады.
+Қозғалтқыш процестің әр кезеңінде оңтайландыруды қолданады. Ол тіпті құрастырылған скрипттерді жұмыс кезінде бақылайды, ол арқылы өтетін деректерді талдайды және осы білімге сүйене отырып, машиналық кодын одан әрі оңтайландырады.
 ```
 
 ## JavaScript веб-шолғышта не істей алады?
@@ -47,33 +47,33 @@ JavaScript енді құрылып жатқанда "LiveScript" деп атал
 
 JavaScript мүмкіндіктері жұмыс істейтін ортаға тәуелді. Мысалы, [Node.js](https://wikipedia.org/wiki/Node.js) JavaScript-ке кездейсоқ файлдарды оқуға/жазуға, желілік сұраныстарды орындауға мүмкіндік беретін функцияларды қолдайды. т.б.
 
-Браузердегі JavaScript веб-бетті манипуляциялауға, қолданушымен өзара әрекеттеуне және веб-серверге байланысты барлық нәрселерді жасай алады.
+Браузердегі JavaScript веб-парақшаны манипуляциялауға, қолданушымен өзара әрекеттеуне және веб-серверге байланысты барлық нәрселерді жасай алады.
 
 Мысалы, веб-шолғыштағы JavaScript келесі әрекеттерді орындай алады:
 
-- Бетке жаңа HTML қосу, бар мазмұнды өзгерту, стильдерді өзгерту.
+- Парақшаға жаңа HTML қосу, бар мазмұнды өзгерту, стильдерді өзгерту.
 - Пайдаланушының әрекеттеріне, тінтуір шерутлеріне, көрсеткіш қозғалуына және перне басылуына жауап беру.
 - Қашықтағы серверлерге желі арқылы сұратымдарды жіберу, файлдарды жүктеу және жіберу ([AJAX](https://kk.wikipedia.org/wiki/Ajax) және [COMET](https://en.wikipedia.org/wiki/Comet_(programming)) деп аталатын технологиялар).
 - Кукилерді алу және орнату, келушіге сұрақтар қою, хабарламаларды көрсету.
 - Клиент жағындағы деректерді есте сақтау ("local storage").
 
 ## JavaScript веб шолғышта не істей алмайды?
 
-JavaScript-тің браузердегі мүмкіндіктері пайдаланушының қауіпсіздігі үшін шектелген. Бұның мақсаты зұлым веб-бетке жеке ақпаратқа қол жеткізуіне немесе пайдаланушының деректеріне зиян келтіруіне жол бермеу.
+JavaScript-тің браузердегі мүмкіндіктері пайдаланушының қауіпсіздігі үшін шектелген. Бұның мақсаты зұлым веб-парақшаға жеке ақпаратқа қол жеткізуіне немесе пайдаланушының деректеріне зиян келтіруіне жол бермеу.
 
 Мұндай шектеулердің мысалдары мыналарды қамтиды:
 
-- Веб-беттегі JavaScript қатқыл дисктегі кездейсоқ файлдарды оқи алмайды/жаза алмайды, оларды көшіре алмайды немесе бағдарламаларды орындай алмайды. Оның ОЖ функцияларына тікелей қолжеткімділігі жоқ.
+- Веб-парақшадағы JavaScript қатқыл дисктегі кездейсоқ файлдарды оқи алмайды/жаза алмайды, оларды көшіре алмайды немесе бағдарламаларды орындай алмайды. Оның ОЖ функцияларына тікелей қолжеткімділігі жоқ.
 
     Қазіргі веб шолғыштар оған файлдармен жұмыс істеуге мүмкіндік береді, бірақ қолжеткімділік шектеулі және тек пайдаланушы белгілі бір әрекеттерді орындаса ғана қамтамасыз етіледі, мысалы, файлды веб шолғыш терезесіне "тастау" немесе оны `<input>` тег арқылы таңдау.
 
-    Камерамен/микрофонмен және басқа құрылғылармен өзара әрекеттесу әдістері бар, бірақ олар пайдаланушының нақты рұқсатын қажет етеді. JavaScript қосылған бет жасырынып веб-камераны қосуға, айналаны бақылауға және ақпаратты [ҰҚК-ға](https://kk.wikipedia.org/wiki/Қазақстан_Республикасы_Ұлттық_Қауіпсіздік_Комитеті) жібере алмайды.
-- Әр түрлі қойындылар/терезелер әдетте бір-бірін туралы білмейді. Кейде ғана біледі, мысалы, бір терезе JavaScript қолданып екінші терезені ашады. Бірақ бұл жағдайда да, егер олар әр түрлі сайттардан (басқа доменнен, хаттамадан немесе порттан) келсе, бір беттегі JavaScript басқа бетке қол жеткізе алмайды.
+    Камерамен/микрофонмен және басқа құрылғылармен өзара әрекеттесу әдістері бар, бірақ олар пайдаланушының нақты рұқсатын қажет етеді. JavaScript қосылған парақша жасырынып веб-камераны қосуға, айналаны бақылауға және ақпаратты [ҰҚК-ға](https://kk.wikipedia.org/wiki/Қазақстан_Республикасы_Ұлттық_Қауіпсіздік_Комитеті) жібере алмайды.
+- Әр түрлі қойындылар/терезелер әдетте бір-бірін туралы білмейді. Кейде ғана біледі, мысалы, бір терезе JavaScript қолданып екінші терезені ашады. Бірақ бұл жағдайда да, егер олар әр түрлі сайттардан (басқа доменнен, хаттамадан немесе порттан) келсе, бір парақшадағы JavaScript басқа парақшаға қол жеткізе алмайды.
 
-    Бұл "Бірдей дереккөз саясаты" (Same Origin Policy) деп аталады. To work around that, *both pages* must agree for data exchange and contain a special JavaScript code that handles it. We'll cover that in the tutorial. Бұл мәселені шешу үшін *екі бет* мәліметтер алмасуға келісуі керек және оны өңдейтін арнайы JavaScript коды болуы керек. Біз мұны оқулықта қарастырамыз.
+    Бұл "Бірдей дереккөз саясаты" (Same Origin Policy) деп аталады. Бұл мәселені шешу үшін *парақшалардың екеуі* мәліметтер алмасуға келісуі керек және оны өңдейтін арнайы JavaScript коды болуы керек. Біз мұны оқулықта қарастырамыз.
 
-    Бұл шектеу тағы да пайдаланушының қауіпсіздігі үшін қажет. Пайдаланушы ашқан `http://anysite.com` сайты басқа шолғыш қойындысына `http://gmail.com` URL мекенжайы бар бетке кіре алмауы керек және сол жерден ақпаратты ұрлай алмауы керек.
-- JavaScript қазіргі бет шыққан серверге желі арқылы оңай хабарласа алады. Бірақ оның басқа сайттардан/домендерден мәлімет алу мүмкіндігі шектелген. Мүмкін болса да, ол қашықты жақтан нақты келісімді (HTTP тақырыптарында көрсетілген) талап етеді. Тағы да, бұл қауіпсіздікке арналған шектеулері.
+    Бұл шектеу тағы да пайдаланушының қауіпсіздігі үшін қажет. Пайдаланушы ашқан `http://anysite.com` сайты басқа шолғыш қойындысына `http://gmail.com` URL мекенжайы бар парақшаға кіре алмауы керек және сол жерден ақпаратты ұрлай алмауы керек.
+- JavaScript қазіргі парақша шыққан серверге желі арқылы оңай хабарласа алады. Бірақ оның басқа сайттардан/домендерден мәлімет алу мүмкіндігі шектелген. Мүмкін болса да, ол қашықты жақтан нақты келісімді (HTTP тақырыптарында көрсетілген) талап етеді. Тағы да, бұл қауіпсіздікке арналған шектеулері.
 
 ![](limitations.svg)